Het heeft een paar dagen geduurd om alle indrukken van onze reis naar Neuengamme te verwerken. Zoveel indrukken en bijzondere momenten. In eerste instantie dacht ik dat de term ‘verbondenheid’ verwees naar het elkaar ontmoeten bij de posterwanden en daar samen actief zijn. Maar de betekenis gaat veel dieper als je bedenkt dat door het maken van een poster een nabestaande zich gezien en gehoord voelt en zo ook erkenning krijgt voor het verdriet dat hij of zij zelf heeft geleden. Ik voel sterk dat dit helpt om een stap te zetten op weg naar ‘genezing’. Ik heb zoveel mooie ontmoetingen met mensen die ik niet ken rondom het posterproject. Dit maakt mijn leven zoveel rijker.
Een deelnemer
Ook dit jaar reisden talrijke familieleden naar Neuengamme om posters te drukken op de “Plek voor herinnering” in het kader van de herdenking van de verjaardag van de bevrijding op 2 mei 2023 en om ze ter plaatse op te hangen.
© Iris Groschek (SHGL)
De ‘Plek voor herinnering’ blijft groeien. Dit jaar kwamen er 31 nieuwe drukplaten bij. Voor het eerst waren de rekken voor het platenhuis van de gedenkplaats van het concentratiekamp Neuengamme niet langer toereikend. Om alle drukplaten in de buitenruimte van de gedenkplaats te kunnen presenteren, moesten er rekken worden toegevoegd.
Sinds november 2020 is de ‘Ort der Verbundenheit’ open voor het publiek als herdenkingsplaats door en voor familieleden van voormalige gevangenen van het concentratiekamp Neuengamme. De ‘Plek voor herinnering’ is ontstaan uit de wens om een plek te creëren waar familieleden van over de hele wereld hun familielid, dat gevangen zat in KZ-Neuengamme, bij naam kunnen eren en hun persoonlijke band met hem of haar tot uitdrukking kunnen brengen op de historische plek van zijn of haar lijden. De gedenkplaats werd ontworpen als een groeiend archief en voor actieve deelname van familieleden en bezoekers. Familieleden van voormalige gevangenen van het concentratiekamp Neuengamme hebben de mogelijkheid om een poster te ontwerpen van hun gevangen familielid. Hiervan worden drukplaten gemaakt die op archiefplanken op de ‘Plek voor herinnering’ zullen worden bewaard. In de drukkerij op het terrein van de gedenkplaats van het concentratiekamp Neuengamme kunnen bezoekers de posters uiteindelijk reproduceren en opplakken op de posterwanden.
Meer dan 130 deelnemers volgden dit jaar het evenement op de ‘Plek voor herinnering’. Vanwege het koude weer werd de posterpresentatie deze keer niet buiten gehouden, maar binnen in het Klinkerwerk.
© Natalia Kataeva (SHGL)
Drie familieleden presenteerden hun posters en de verhalen van hun familie. Riet Schuit uit Nederland vertelde het verhaal van haar vader Hendrikus Schipper, die in oktober 1944, nog voor haar geboorte, vanuit Putten in Nederland naar het concentratiekamp werd gedeporteerd als onderdeel van een vergeldingsactie van de Duitse Wehrmacht en een paar weken later stierf in een satellietkamp toen hij slechts 21 jaar oud was. In de familie mocht niet over hem gesproken worden en de stilte overschaduwde Riet’s jeugd.
Op haar poster schreef ze:
“Geen ‘nabestaande’. Nooit genoemd, nergens vermeld. En dan, 70 jaar later, staat het er, zwart op wit. Uit Drikus’ relatie met Martha van Galen is op 27 mei 1945 een dochter geboren. IK BESTA EN MAG ZIJN!”
Ondanks de moeilijkste omstandigheden reisde Janina Martynow met haar moeder en zoon vanuit Oekraïne naar Neuengamme voor de posterpresentatie. Ze presenteerde haar poster voor haar grootvader Mykola Awdeenkow, die de gevangenschap in het concentratiekamp overleefde. Van de schadevergoeding die hij uiteindelijk kreeg, kocht hij voor haar en haar zus hun eerste computer. “Hier wil ik alleen maar zeggen dat ik heel veel van hem hou”, schreef ze op haar poster.
Mykola Titow vertelde het verhaal van zijn oom, die de gevangenschap in het concentratiekamp Neuengamme niet overleefde, maar ook over de impact van de huidige oorlog in Oekraïne op zijn leven, waarvoor hij met zijn familie moest vluchten.
De volledige toespraken zijn te lezen op de website van de Neuengamme concentratiekamp herdenking onder 78ste verjaardag van de bevrijding.
Na de toespraken lazen meer dan 40 familieleden de namen op van hun vervolgde familieleden. Daarna gingen ze naar buiten naar de posterwanden om samen de posters op te plakken.
© Natalia Kataeva (SHGL)
Hartelijk dank aan alle familieleden die er waren en ook aan alle anderen die hebben bijgedragen aan het evenement!
Vertaling: Karin van Steeg
