Ik ben zeer dankbaar voor de presentatie van de herdenkingsposters van onze familieleden. Elke vervolging was anders, alleen hun lijden is de bindende factor. Dat kon ik ook altijd merken als mijn vader erover sprak, zijn groot respect voor wat zijn medegevangenen moesten doormaken.
Zo’n 50 mensen uit verschillende landen namen op 2 mei 2021 deel aan het “Digitaal Posters Plakken” op de “Plek voor Verbinding en Herinnering”. Een dag voor de officiële 76e herdenking van de bevrijding van de concentratiekampen kwamen familieleden van voormalige gevangenen en belangstellenden online bijeen om aanwezig te zijn bij het opplakken en presenteren van nieuwe posters op de “Plek voor Verbinding en Herinnering”. Een video van het evenement vindt u hier.
© Iris Groschek, 2021
Net als de opening van de “Plek voor Verbinding en Herinnering” in november 2020 moest ook dit evenement worden aangepast aan de huidige Corona-regelgeving en kon het alleen online plaatsvinden. Er kon echter een verbinding worden gelegd tussen de echte en digitale werelden via live verbindingen met de gedenkplaats, waar de medewerkers ter plaatse posters opgehangen hebben. Martine Letterie, voorzitter van de Amicale Internationale KZ Neuengamme, prees in haar toespraak het aanpassingsvermogen van de initiatiefnemers: “Het is typerend voor het doorzettingsvermogen van de werkgroep dat zij zich niet heeft laten ontmoedigen door deze beperkende maatregelen – en daar neem ik mijn petje voor af.” Toch werd gedurende het hele evenement de hoop uitgesproken dat we elkaar zo snel mogelijk persoonlijk weer zouden kunnen ontmoeten, de “Plek voor Verbinding en Herinnering” persoonlijk zouden kunnen bezoeken en het zouden zien groeien.
Uta Kühl, dochter van voormalig concentratiekampgevangene Hermann Kühl, opende het evenement namens de werkgroep ” Plek voor Verbinding en Herinnering “. Na een inleiding van Martine Letterie volgde een eerste live verbinding met de “Plek voor Verbinding en Herinnering”. Hier initieerde Bernhard Esser, zoon van de Neuengamme-overlevende Rudolf Esser, het plakken van posters en stelde hij de aanwezige medewerkers voor. Onder hen was Jesko Fezer, die als hoogleraar Experimentele Vormgeving aan de Hamburgse Hogeschool voor Beeldende Kunsten samen met studenten de “Plek voor Verbinding en Herinnering” ontworpen heeft. Hij lichtte het idee achter de bouw van de gedenkplaats toe: “Het posters plakken maakt zowel deel uit van de gedenkplaats als van het proces […]. Een essentieel onderdeel is ook het maken van de posters. Familieleden halen herinneringen op, schrijven teksten, verzamelen foto’s […]. En dit hele proces is de gedenkplaats. Wat we hier zien zijn slechts oriëntatiepunten of hulpmiddelen voor dit proces. Het maken, printen en plakken van posters is de essentie van deze herdenking […]. En dit proces stopt niet. Posters worden toegevoegd en posters worden ontworpen.”
© Iris Groschek, 2021
En ook op deze dag werden er nieuwe posters toegevoegd op de posterborden. Dit werd verzorgd door de medewerkers, terwijl Montse Blanco Odradors, Greetje Van den Driessche en Héléne Berron de posters presenteerden die ze voor hun dierbaren ontwierpen.
Montse Blanco Obradors vertelde het verhaal van haar grootvader Miquel Obradors Mas uit Spanje. Ze beschreef de onzekerheid van haar familie over het lot van Miquel Obradors Mas na zijn laatste teken van leven in 1943. Pas in 2018 hoorde ze van zijn deportatie naar het KZ-Neuengamme in 1944. Maar ook daar waren er geen sporen van hem te vinden. Daarom staat op de poster ook een kaart met alle bekende plekken waar Miquel Obradors Mas ooit was.
Greetje Van den Driessche deed verslag van het verhaal van haar grootvader Urbain Van den Driessche uit België en sprak haar dankbaarheid uit dat haar familie haar grootvader kan eren via de poster – “Voor onze familie was het ook een manier om onze gevoelens te uiten”. Daarom staat er een ontroerend, zelfgeschreven gedicht op de poster, dat gaat over de vraag: “Kun je iets missen dat je nog niet kent?”
Tot slot presenteerde Héléne Berron de poster van haar vader Roger Cornu uit Frankrijk. In een aangrijpende toespraak vertelt ze over de wens van haar vader om de belofte na te komen om nooit te vergeten en te eren. En van zijn behoefte om de families in de rouw en de families van de overlevenden met elkaar te verbinden.
Bernhard Esser sloot het evenement op de “Plek voor Verbinding en Herinnering” af. Hij presenteerde nog meer posters, die op deze dag voor het eerst werden opgehangen en hopelijk in de toekomst door de nabestaanden en bezoekers persoonlijk op de “Plek voor Verbinding en Herinnering” kunnen worden gereproduceerd en opgeplakt. Want, zoals Bernhard Esser het samenvatte, “de posters verweren met de tijd. Het is aan ons om de herinnering aan onze dierbaren levend te houden en ze op de volgende generatie over te brengen […]. Herdenken betekent handelen”.
Na het digitaal posters plakken kwamen geïnteresseerde familieleden bijeen voor een uitwisselingsbijeenkomst, die ook vanwege de Corona-pandemie online plaatsvond. Familieleden uit Nederland, Frankrijk, Spanje, België, Kroatië en Duitsland wisselden van gedachten over verschillende onderwerpen. Er was ook tijd en ruimte om vragen te stellen over de “Plek voor Verbinding en Herinnering”, die vaak als een verrijking werd gezien. Hetzelfde gold voor de mogelijkheid tot uitwisseling. De nabestaanden uiten de wens om meer uitwisselingsbijeenkomsten te houden. Zo blijft er hoop op een vroege hereniging – het liefst persoonlijk, met de “Plek voor Verbinding en Herinnering”.
Vertaald door Karel van der Meer
