Dit unieke viertal bestaat enerzijds uit twee Fransen, nl. Yvonne Cossu-Alba en Jean-Michel Gaussot. Hun vaders zaten in het verzet, werden naar Neuengamme gedeporteerd en stierven in de laatste dagen van april 1945 respectievelijk in het Sandbostel- en Wöbbelin-kamp. Anderzijds twee Duitsers, Barbara Brix en Ulrich Gantz. Hun vaders bekleedden belangrijke posities in de “Einsatzgruppen”, de doodseskaders van de SS die verantwoordelijk waren voor de massale eliminatie van communisten, joden en Sinti en Roma in de Sovjetgebieden die vanaf de zomer van 1941 door Duitse troepen werden bezet.
© Amicale de Neuengamme et de ses Kommandos, 2019
Ze ontmoetten elkaar in de KZ-Gedenkstätte Neuengamme in 2014 op een forum met de titel “Toekomst van de herdenking”, waar Barbara en Ulrich over hun lastige erfenis spraken voor een publiek van voormalige gedeporteerden en nako-melingen van gedeporteerden. “Het was erg moeilijk voor Ulrich en mij om voor zo’n publiek te staan” zegt Barbara Brix. “We waren ons aan het voorbereiden op elke soort reactie.” Jean-Michel Gaussot was aanwezig en kwam tussenbeide om te benadrukken dat “net zoals de kinderen van verzetsstrijders niet met de eer kunnen gaan lopen van de heldendaden van hun ou-ders, moeten de kinderen van de vervolgers zich niet schuldig voelen over de misdaden die hun ouders heb-ben begaan”. Hij voegde er vervolgens aan toe dat “hun persoonlijke pijnlijke erfenissen, respectievelijk die van de nakomelingen van de slachtoffers en die van de nakomelingen van de nazileiders, geen afstand mag creëren, maar hen integendeel dichter bij elkaar moe-ten brengen in een gemeen-schappelijke strijd voor de herinnering, de verdraagzaamheid en het respect voor de mensenrechten.”
In 2015 vervangt Yvonne Cossu-Alba Jean-Michel op het Forum en op haar beurt ontmoet ze Barbara Brix en Ulrich Gantz en bouwt ze een vertrouwensrelatie met hen op.
Toen ze in 2016, ter gelegenheid van het derde jaarlijkse Forum, opnieuw bijeenkwamen in Neuengamme, werden de banden verder aangehaald en ontstond er een echte vriendschap. Het idee voor een gezamenlijke getuigenis op scholen kreeg toen vorm. Dit was het begin van een reeks getuigenissen die geleidelijk aan ook voor een volwassen publiek aangeboden werd.
De grote belangstelling voor deze Frans-Duitse dialoog tussen kinderen van slachtoffers en kinderen van nazivervolgers werd duidelijk door de vele vragen die het publiek aan het einde van de verschillende presentaties stelde en door de aandacht die het viertal kreeg in de geschreven pers en op de lokale televisiezenders in de verschillende landen waar ze kwamen.
Naast de individuele getuigenissen zijn het vooral de vriendschapsbanden die hen samenbrengt, ondanks het tegenovergestelde lot van hun vaders, en de boodschap van verdraagzaamheid en broederschap die zij aan hun publiek willen overbrengen. Jean-Michel Gaussot legt het als volgt uit in Le Patriote Résistant van oktober 2018:
“In een Europa dat afstand neemt van de waarden van solidariteit die de verzetsstrijders ons hebben meegegeven en dat meer dan ooit bedreigd lijkt door de heropleving van haat in zijn verschillende vormen – nationalistisch, racistisch, antisemitisch – door allerlei vormen van fanatisme of door een communitarisme dat de samenleving verdeelt en de tegenstellingen binnen de samenleving voedt, proberen we een zeer bescheiden steentje bij te dragen aan de opbouw van een toekomst met vrede en vrijheid op ons continent.”
Enkele plaatsen waar de “Mémoire à 4 voix” werd georganiseerd en links om ze te beluisteren en de reacties van de pers te volgen:
Maart 2017: Perpignan
Collège St. Exupéry en Lycée Maillol, op initiatief van de leraren met de hulp van Barbara Brix.
Mei 2017: Hamburg
Volwassen publiek, avond georganiseerd door de KZ-Gedenkstätte Neuengamme.
Januari 2018: Genève
Calvin College, vervolgens de officiele opening van de tentoonstelling “2e generatie” in het Beau Rivage Hotel. Organisator: CICAD (Coordination intercommunautaire contre l’antisémitisme et la diffamation).
Artikel gepubliceerd in “Le Dauphiné libéré”:
https://www.cicad.ch/sites/default/files/news/pdf/Cicad2-pdf.pdf
Video van een interview met Barbara Brix en Yvonne Cossu:
Januari 2019 : Fribourg en Lausanne
Collège St. Michel en Palais de Rumine, middelbare scholieren. Organisator: CICAD.
Artikel gepubliceerd op de website cath.ch:
Wanneer de laatste overlevenden van vervolging door de nazi’s er niet meer zullen zijn, wie zal dan de herdenking voortzetten om te voorkomen dat hun geschiedenis in vergetelheid raakt ? Voor de kinderen van de slachtoffers maar ook voor de beulen, is getuigen een “must” geworden.
Videosamenvatting van de week van 14 tot 18 januari 2019:
CICAD 2019 brochure:
https://cicad.ch/sites/default/files/basic_page/pdf/Programme_2019_DE_Planches_web.pdf
April 2019: Lyon
Stadhuis. Organisator: Nationaal gedenkteken van de Montluc gevangenis.
November 2019: Parijs
Lycée Notre-Dame de Bury in Margency (95), organisator: Jean-Claude Roumilhac, zoon van een gedeporteerde gijzelaar in Neuengamme.
Auditorium van het stadhuis van Parijs, volwassen publiek. Organisator: Amicale Française de Neuengamme met de steun van de stad Parijs.
Januari 2020: Genève
Collège Emile Gourd, vervolgens Uni-Mail (Universiteit van Genève), een avond georganiseerd door CICAD in samenwerking met het Bureau van de Verenigde Naties in Genève, met de steun van de Zwitserse Bondsstaat en de Permanente Missie van Frankrijk.
Artikel gepubliceerd in de krant “Jet d’encre”:
Zij zijn kinderen van SS officieren of van gedeporteerde verzetsmensen, deze vier mensen vertellen hun geschiedenis in heel Europa. Ter gelegenheid van de 75e herdenking van de bevrijding van de kampen en de “Internationale Reis” gewijd aan de herdenking van de slachtoffers van de Holocaust, kwamen zij spreken in Geneve. Valerie Geneux vat hun getuigenis samen.
Televisie-interview met Barbara Brix en Jean-Michel Gaussot op het kanaal Léman bleu:
http://www.lemanbleu.ch/replay/video.html?VideoID=40451
Maart 2020: Barcelona
SIL School (afgestudeerde studenten), dan Ramon Llull University (studenten en volwassenen). Organisatoren: twee stichtingen die zich inzetten voor vrede en gerechtigheid, de Stichting Pere Tarrés, onder leiding van professor Esther Giménez-Salinas, en de Stichting “Brief voor de Vrede” van de VN (Fundación Carta de la Paz dirigida a la ONU ), onder leiding van Jordi Palou-Loverdos.
Artikel gepubliceerd op de website:
Televisie-interview met Barbara Brix en Jean-Michel Gaussot voor de openbare televisie van Catalonië, TV3:
Vertaald door: Kristof van Mierop
